(Şəhid Teymur Abbaslıya ithafən)

Bu gün də şəhidlərimizi ziyatərə getmişdim. Hər dəfə əbədi diyar müsafirlərini ziyarətə gedəndə, yol boyu tam fərqli hisslər bürüyür adamı. “Yəqin təkcə mən belə deyiləm”, deyə düşünürəm. Xiyabanın girişində içəri girən və ziyarətdən qayıdan insanların simalarında donub qalır baxışlarım. Fikir verirəm, içəri girənlərin addımları, çıxanların addımlarından sürətli kimi dəyir gözümə. İçəri girənlər sanki tələsir, çıxanlar isə ləngimək istəyir.

90-lar, I Qarabağ savaşından şəhid olmuş qəhrəmanların ziyarəti düşür yadıma. O gün atamın əlindən tutub şəhidlər xiyabanında məzarların arasıyla  gəzirdik. Məzar daşlarınından mən balacaya baxıb, təbəssüm edən qəhrəmanların simasında sevinc və kədəri bir yerdə görürdüm. Lakin çevrilib kədərli şəkilə bir də baxır, bayaqkı kədərdən əsər əlamət görmürdüm.  Sevincindən təbəssüb edən simalar dəyirdi gözümə. İndi şəhidliyin, şəhidlərə yaşatdığı sevinci anlasam da, o vaxt bu sevinc təbəssümünü dərk edə bilmirdim. Sevinc və kədər arasında qalmış mənim simamda isə təəccüb əks olunurdu. Onunla yanaşı getdiyim atamın səsi qulağıma gah dəyir, gah da güclə eşidiləcək qədər uzaqlaşırdı. Yanvar şəhidləriylə başlamışdı söhbətini, Qarabağ döyüşlərində şəhid olmuş qəhrəmanlarımıza keçid almışdı.

Yeni kəsilmiş yağışdan sonra Bakının soyuq küləyi, biz evdən çıxarkən anamın boynuma bərk-bərk bağladığı şərfın kənarlarından boynuma dəyməsinə baxmayaraq üşümürdüm, daşlardan mənə zillənmiş baxışlardan bədənimə hənirti gəlirdi sanki.  “… insandırlar axı, insan da isti olur”-düşünürdüm.

Mən hələ bu daşların altında insanların uyuduğunu tam anlaya, dərk edə bilmiridim. Cavabını tapmadığım və atamdan da soruşa bilmədiyim suallar hakim kəsilmişdi beynimə. “Yəni, həqiqətənmi bu daşların altında insanlar var? Onlar oraya necə girdilər ki? Görəsən bu şəhidlər də bizim kimi adi adamlardırlar? Əgər hamı onları bu qədər sevir, üzərlərinə qırmızı güllər tökürlərsə, bəs onları daşın altından çıxarmağa mane olan nədir? Ürəyləri sıxılmırmı? Bayaq atam necə dedi?… Hə, hə… “şəhidlər ölmür” dedi. Kaş  onları dünyanın ən ağır daşlarının altından xilas edə biləydim ”deyə düşünürdü uşaq ağlım.

O gün ölümün tam mənasıyla nə olduğunu anlaya bilmirdim.  Xatirimdədir, “onlar niyə şəhid olub ki?” sualımla başlamışdı atamın bir saatdır mənə danışdığı hadisələr. Vətən uğrunda şəhid olanların döyüş yolundan danışır, mən anlayacağım qədərilə başa salmağa çalışırdı; “Onlar ona görə həlak olub, şəhid düşüblər ki, sən və sənin kimi minlərlə uşaq ölkəmizdə firavan, rahat və şən yaşaya bilsinlər. Ona görə həlak oldular ki, sən məktəbə rahat gedə, dərslərini yaxşı oxuya biləsən. Ölkəmizin gələcəyi üçün dəyərli, lazımlı  insan ola biləsən” deyirdi atamın mülayim səsi.

Evdən çıxanda anamın boynuma bərk bərk bağladığı və ağzımı da örtən şərfın altından ancaq özüm eşidəcək qədər səslə pıçıldayıram: “Deməli, mənim üçün həlak oldunuz? Mən gecə rahat yatıb, səhər şən oyanım deyə? Çantamı götürüb məktəbə, sinif yoldaşlarımın yanına qaçım, dostlara qarışıb məktəbimizin həyətindəki yaşıl meydançada futbol oynayım deyə şəhid oldunuz? Ağlımdan bu suallar keçdi. O suallar ki, atam bayaq bir cümlə ilə yüzlərlə bu qəbil suallara cavabı verirdi. Baxışlarımı mərmərlərdən mənə baxan simalara  yönəldib: “Sağ olun” dedim.  Elə bil qulağıma bir səs pıçıldandı “sən də sağ ol balaca”.

O gündən 28 il ötüb. İkinci fəxri xiyabana gəlmişəm. Bu uzun sürədən sonra kiçik yaşlı oğlum İbrahimin əlindən tutub II Fəxri xiyabana gətirmişəm.  Əlimdən tutub kiçik addımlarını mənim addımlarımın ahənginə çatdırmaq istəyir dəcəl. Mən də addımlarımı ona uzlaşdırıram, yavaşıyıram ki, tələsdirməyim. Allah bilir indi onun ağlından mənə ünvanlaya bilmədiyi hansı suallar keçir. İndi mən hara gəldiyimi fərqindəyəm, amma İbrahim hələ fərqində deyil, 28 il öncə harda olduğumu anlamaq istədiyim, anlaya bilmədiyim kimi. Amma o, indi anlamasa da 28 il öncə atamın mənim əlimdən tutduğu kimi mən də onun əlindən tutub məzarların arasında gəzəcəyəm ki, bəlkə də 28 il sonra bu günü xatırlayıb, öz oğlunun yanında bu gün üçün iftixar, qürur hissi yaşaya bilsin. Anlasın və oğluna anlatmağa çalışsın ki, bu soyuq daşlardan baxan, isti baxışlar onun bu gün rahat, firavan yaşaması üçün öz canlarından keçənlərdir. Və o zaman oğlu düşünsün ki, bu şəkillərdən ona baxan isti baxışlar, bir zaman onun babasına, atasına zillənmişdi və qərinələr, əsrlər keçəcək bu baxışların sahibləri əsla qocalmayacaq, qara saçları ağarmayacaq, şəkillərdən baxdıqları kimi gənc qalacaqlar.

Görüşə tələsənlər və qapıdan çıxıb evlərinə getmək istəməyənlərə baxırıq. Xiyabanın qapsından həvəssiz çölə addım atan doğmalar, əlacları olsa öz şəhidlərini tək qoyub getməzlər. Bir-bir məzarların qarşısından keçib, məni tanımayanların, amma tanıdığım  simaların zillənmiş baxışlarına dikilirəm.  Borclu olan insan, borcunu qaytara bilməyəndə utandığından baxışlarını qaçırdığı kimi, bəzən bir neçəsindən baxışlarımı qaçırıram. 28 il öncə atam məni şəhidlərin məzarının arasında gəzdirərəkən, baxışlarını qaçırdığı kimi.  Bu qədər borcun qarşısında davam gətirmək asan deyil ki? “Görəsən danışa bilsəydilər bunun qarşılığında bizdən nə istəyərdilər” deyə düşünürəm.  Uğurunda şəhid olduqları bu vətən üçün nə etməmiyimizi tələb edərdilər bizdən? Onların hamısı məni tanımasalar da, 44 gün ərzində əksəriyyəti haqqında doğmaları qədər məlumatlıyam. Çoxunun gülüşü, zarafatı, rəqsi və səsinə qədər bələdəm.  Bilmirəm siz fikir vermisinizmi ya yox, amma mənə elə gəlir ki, şəhdilər bir-birinə çox oxşayır. Baxşları, təbəssümləri hətta səsləri belə. İndiki şəhidlər digər şəhidlərdən fərqləndirən cəhətlər haqda düşünürəm. Bütün şəhidlərimiz haqq yolunda, vətənin müdafiəsi yolunda şəhid olmuş özlərindən sonra onları xatırlayacaq şəkillər buraxmışlar. Biz uşaq olanda onların şəkillərinə baxar, donmuş simlalarından qabiliyyətimiz, istedadımız qədər nərlərsə götürməyə, təsəvvürmüzdə səslərini eşitməyə çalışırdıq. Amma indi şəhidlərimiz özlərindən sonra şəkillə yanaşı səslərini də qoyub getdilər. Yol boyu telefonumda dostum şəhid Teymurun bir vaxt mənə göndərdiyi məzəli söhbətlərini dinləmişəm. Qəribədir deyilmi?

28 il öncə həmin günü mənim uşaq ağlıma hakim kəsilən cavabsız sualların birini də xatılayıram: “Görəsən bizim rahat yaşamağımız üçün canından keçən bu şəhidlər də bizim kimi adi adamlardırlar?” 28 il sonra o balacaya özüm cavab verirəm: “Xeyir, balaca, onlar adi adamlar deyilmişlər. Bizimlə birlikdə böyüyüb, bizimlə bir yerdə yaşasalar da, sən demə adi adamlar deyilmişlər”

Addımlarımız Şəhid Teymurun məzarının qarşısında dayanır. Gəlmişəm dostum… Bu gün də sizə “hər şeyə görə sağ olun” deməyə gəlmişdim.

Əli Rzazadə

Şərqşünas-yazar